Fuel Jettison – Fuel Dumping Nedir?

Uçaklarda yakıt boşaltımını duymuşsunuzdur peki neden bir uçak tonlarca ağırlıkta ki yakıtını boşu boşuna boşaltır?

Landing(iniş) ve take-off(Kalkış) bölümünde her uçağın maksimum kalkış ve iniş ağırlıkları olduğunu belirtmiştik. Örnek vermek gerekirse Boeing 747-8i ‘nin maksimum kalkış ağırlığı 448 tondur ama maksimum iniş ağırlığı ise 312 tondur. Peki bu uçak havadayken ağırlığını nasıl hafifletiyor dersiniz; tabi ki yakıt yakarak. Pilotlar uçuştan önce gerekli hesaplamalarını yaparak yedek meydanlara da yetecek miktarda yakıt alırlar ve bu sayede inecekleri meydana geldikleri zaman maksimum iniş ağırlığının altında olurlar.

Peki İstanbul Havalimanın ‘dan Amerika Birleşik Devletleri ‘nde bulunan Miami International Havalimanına gidecek bir Boeing 747-8 uçağının kalkış ağırlığı 389 Ton. Uçak kalkışı gerçekleştirip tırmanış yaptığı sırasında yolculardan biri fenalaştı. Uçakta doktor anonsu yapıldı, yolcular arasında bulunan bir doktor fenalaşan yolcuyu muayene ederek çok acil bir durum olmadığını ama hastaneye yatırılması gerektiği kanaatine vardı. Pilotlarda bunun üzerine geri dönüş kararı aldılar ama uçağa 9600 kilometrelik ve 13 saat sürecek bir uçuş için yakıt almışlardı ve maksimum iniş ağırlığından çok fazlalardı[1]. Uçağın ağırlığını maksimum iniş ağırlığı olan 312 tona düşürmeleri gerekiyordu yani 77 ton yakıtı dump(boşaltma) etmeleri gerekmekteydiler(Bir Boeing 747 dakikada ortalama 1.5-2 Ton yakıt atabilir). Hemen “PAN, PAN, PAN” diyerek urgency bir durum yaşadıklarını; yani bir acil durum olduğunu belirterek (Emergency hakkındaki makalemizi okumak için buraya tıklayın) ATC ile iletişime geçerler. ATC onlara yakıt boşaltacakları yüksekliğe ve alana yönlendirir çünkü yerleşim yerlerine yakın yerlerde yakıt boşaltma işlemi yapılmaz. Şunu unutmamakta da fayda var fuel dumping işlemi sırasında uçak yakıt tüketmeye devam edecektir bu yakıt tüketimi bir Boeing 747-8 de saatte ortalama 11 tondur pilotlar burada harcayacakları yakıtı da hesap edip ona göre yakıt boşaltımı yaparlar. Uçak 312 tonun altına indiğinde ise güvenli bir şekilde iniş yaparak hasta yolcu sağlık görevlilerine teslim edilir.

Sistem Nasıl Çalışır?

Pilotlar Dumping işlemi için baş üstü panelde bulunan jettison buton ve switchleriyle işlemi başlatırlar. Tabi dumping yapmadan önce uygulanması gereken bir checklist vardır. Aşağıda Resim.2 ‘da örnek bir Boeing 747 ‘nin Dumbing Checklistini görebilirsiniz.

Fuel dumping işlemi başladığında Resim.3 ‘de görebileceğiniz gibi uçağın kanatlarında bulunan bulunan Fuel Dump Nozzle lar aracılığıyla yakıt dışarı püskürtülür. Püskürterek yakıt atmanın nedeni ise yakıtın dağılarak buharlaşmasının daha kolay sağlanmasıdır. Aynı zamanda minimum 6,000 feet yükseklikte yakıt boşaltımı gerçekleşir ki atılan yakıt yere düşmeden buharlaşıp yeryüzünde bulunan canlılara zarar vermemesi için. Hatta 14 Ocak 2020 yılında Delta Havayollarına ait uçak kuleye acil durum deklare ederek yakıt boşaltma işlemi gerçekleştiriyor ama düşük irtifada bu işlemi gerçekleştirdiği için yerde bulunan 50 ‘den fazla kişi yaralanarak hastaneye kaldırılıyor.[2]

Fuel Jettison Her Uçakta Bulunur mu?

Yakıt boşaltma sistemi her uçakta olmayabilir ama büyük ve uzun menzili uçaklarda zorunludur. Yakıt boşaltma sistemi olmayan uçaklarda pilotlar iniş takımlarını indirerek belirlenen yerde güzergahta tur atarlar iniş takımları inmiş bir uçak yaklaşık %50 daha fazla yakıt harcamaktadır.

[1] (Aslında uçaklar yaklaşık kalkış ağırlıklarıyla inebilirler ama bu inişler biraz tehlikeli olmakla birlikte, uçakta yapısal hasara ve milyonlarca dolar masrafa yol açmaktadır.)

[2] https://www.nbcnews.com/news/us-news/17-kids-injured-after-delta-jet-dumps-fuel-l-playground-n1115586